Een van mijn leermeesters zei ooit: “Er zijn talloze redenen om seks te hebben, en seks is daar slechts een van.” De plek die seks inneemt in onze levens is sterk individueel en cultureel bepaald. In mijn werk zie ik mensen die seks steeds meer zijn gaan gebruiken als een manier om met het leven te dealen. In deze column tracht ik antwoorden te geven op de vraag: wat maakt iemand gevoelig om bovenmatig zijn geluk te zoeken in of zijn gemoedsrust te laten bepalen door seks?
Seks en hechtingsstijlen
Om te beginnen is het te kort door de bocht om te stellen dat een bepaald type mens zich sneller dan een ander verliest in seks, porno of affaires. Wel kun je een uitspraak doen over de manier waarop iemand zich aan anderen bindt (ook wel ‘hechtingsstijl’ genoemd) en de rol die seks hierbij speelt. Zo kan iemand seks gaan najagen omdat het misschien wel de enige manier is om zichzelf aan een ander te binden. In de psychologie wordt dan gesproken over een angstig gepreoccupeerde hechtingsstijl. Je kunt deze stijl ontwikkelen wanneer je als kind verlangde naar aandacht en begeleiding, maar die niet kreeg. In je volwassen leven kan dat leiden tot een verslaving aan liefde of aan relaties, omdat je intimiteit nodig hebt om je angst en onzekerheid te onderdrukken.
Maar het kan net zo goed zijn dat seks wordt losgekoppeld van intimiteit, maar wel wordt gebruikt om te bevestigen dat je ‘ertoe doet’. In dat geval kun je erg verlangen naar en bezig zijn met veel verschillende seksdates. Dit kan een logisch gevolg zijn van wat we de angstig vermijdende hechtingsstijl noemen. Dan heb je als kind geleerd dat jezelf hechten aan iemand alleen maar teleurstelling oplevert. Als je dan als volwassene een relatie wilt (zoals bijna iedereen) houd je altijd een zekere emotionele afstand. Deze mensen kunnen seks vaak prima scheiden van liefde. Daardoor kunnen ze gemakkelijk one night stands hebben (en daar ook naar op zoek gaan als ze zich bijvoorbeeld eenzaam voelen)1. Eerder schreven we op Bedmanieren.nl ook al eens een artikel over de relatie tussen persoonlijkheid en seksleven.
Angst en onzekerheid
Seks en porno zijn manieren om te ontladen, niet alleen fysiek maar ook mentaal. Het is net als met gamen of gokken: als je ermee begint betreed je een andere, verleidelijke wereld met geheel eigen regels. Zo geven webcamsex, prostitutiebezoek, affaires en porno je de mogelijkheid om een nieuw universum te betreden. Zo kan je een alternatieve realiteit ervaren waarin je iemand anders kunt zijn – al is het maar voor even. Als je je gespannen voelt hoef je even niet met die spanning bezig te zijn. Als je je somber voelt doet het je even goed voelen. Als je je angstig voelt geeft het een gevoel van controle of macht.
Seks kan dan steeds meer een vlucht worden voor al het lastige in je leven. Vooral als je een angstige inborst hebt of een drukke en jachtige binnenwereld. Dan kan bijvoorbeeld het kijken van porno al snel een obsessief-compulsief patroon worden om grip en zekerheid te krijgen in een snel veranderende en onveilige wereld2.
In het bijzonder kan dit gelden voor personen die in het autistische spectrum vallen. Stel je maar eens voor: als je vrijwel direct spanning ervaart in sociale contacten of simpelweg onbekend bent met alles wat met gevoel te maken heeft, maakt dit je in de basis erg onzeker en op je hoede. Om enige zekerheid in een nogal onvoorspelbaar leven te ervaren ga je op zoek naar orde en houvast. Dan is het fijn om terug te kunnen vallen op ingesleten routines. Die maken je rustig én geven een aangenaam gevoel3. Het verzamelen van specifiek seksueel materiaal, het steeds weer bekijken van dezelfde soort pornofilmpjes of simpelweg frequent masturberen kunnen dan een ontspannend ritueel worden. Ben je geïnteresseerd in dit onderwerp, lees dan ons eerdere artikel over autisme en seksualiteit.
Spanning en avontuur
Seks en porno dagen uit. Je erin wentelen is spannend en avontuurlijk, en het levert intense gevoelens op. Als je gevoelig bent voor verleidingen en impulsen, ben je over het algemeen ook gevoelig voor alles wat met seks te maken heeft. Dit gaat ook op voor mensen die het lastig vinden om hun aandacht ergens bij te houden en zich snel laten afleiden (en dat ook als prettig ervaren).
Niet voor niets is van mensen die gediagnosticeerd zijn met ADHD bekend dat ze verslavingsgevoelig zijn. Kenmerkend gedrag bij mensen met deze neurobiologische stoornis is impulsiviteit en een gebrek aan zelfcontrole. Omdat hun binnenwereld zeer onrustig aanvoelt, zoeken zij spanning op in de buitenwereld. Zo kunnen zij hun stormachtige gevoelens als het ware ‘balanceren’. Het opzoeken en ervaren van veel prikkels maakt hen dan juist rustig. Dit maakt hen bij uitstek gevoelig voor het ontwikkelen van verslavingen, en vanwege hun impulsiviteit dus zeker ook voor seksverslaving. Seks voorziet dan in hun behoefte aan thrill seeking4. Overigens kan dit ook voorkomen bij mensen zonder ADHD. Bijvoorbeeld bij mensen die spanning opzoeken om pijn te onderdrukken (bijvoorbeeld verdriet, boosheid of rouw). Eerder schreven we op Bedmanieren.nl al eens uitgebreid over ADHD en seksualiteit.
Lukkend leven
Ik wil benadrukken dat het niet mijn rol noch mijn bedoeling is om diagnoses te willen stellen over mensen die (te)veel bezig zijn met seks. Maar in de praktijk zie ik wel dat de functie van seks bepalend kan zijn voor iemands keuzes in het dagelijks leven. Het is daarom zinvol om jezelf zo nu en dan af te vragen waar je seks voor gebruikt. Wanneer zoek je het op? Waarom begin je er eigenlijk mee? Of anders geformuleerd: wanneer gaat seks om seks, en wanneer gaat seks om iets anders?
In principe heb ik geen enkel oordeel over mensen die veel tijd, aandacht en energie aan seks besteden. Maar ik geloof erin dat mensen boven alles een goedgevormd, vervuld en lukkend leven willen ervaren. Een leven dat op zijn beurt andere levens vormt, vervult en laat lukken. Als seks een activiteit is die daaraan bijdraagt, uitstekend. Maar als seks een manier wordt om aan jouw leven te ontsnappen, dan kun je je afvragen of je wel je leven leeft – of dat je wordt geleefd.
Beeld: Rawpixel.com.
1 Deij, P., & van Verseveld, J. Seksualiteit en EFT (2013). In: Tijdschrift voor Seksuologie, jaargang 37, nummer 3.
2 Van Wijngaarden-Cremers, P. J. M., & van der Gaag, R. J. (2010). Verslaving als ontwikkelingsstoornis. Kind en adolescent, 31(4), 174–187.
3 Kisjes, H., & Mijland, E. (2019). Gamen en autisme (2e ste editie).
4 Ettema-Essler, A. (2017). Hyperseksualiteit en seksverslaving bij mensen met een ADD/ADHD diagnose (1e editie).
