In mijn werk zie ik regelmatig mannen die met hun seksueel gedrag grenzen hebben overschreden – hun eigen grenzen of die van anderen. Door hun omgeving worden ze dan (meestal terecht) verantwoordelijk gehouden voor dit gedrag. Maar het resultaat daarvan is vaak dat ze zich beschaamd voelen en er nauwelijks over durven te praten. Dit roept bij mij de vraag op: hoe moeten we aankijken tegen seksueel grensoverschrijdend gedrag?
Onaangepast gedrag
’s Avonds nam ik de trein terug naar huis. Ik zat helemaal alleen in een coupé toen twee jonge meiden schuin achter mij gingen zitten. Dat was het moment dat ik op mijn telefoon naar porno ben gaan kijken. Ik ging zo zitten dat ik hoopte dat ze het konden zien. Ik dacht: misschien worden ze daar wel geil van. Ik wist niet dat één van hen haar vader belde, die vervolgens de politie inschakelde. Toen ik de trein uitstapte werd ik aangesproken en ondervraagd. Nu schaam ik mij heel erg. Ik ben echt ontzettend geschrokken. Hoe heb ik het in mijn hoofd kunnen halen?
Dit verhaal is waargebeurd. Een cliënt vertelde het mij schoorvoetend. Hij kwam bij mij omdat hij zich naar eigen zeggen te vaak en te lang verliest in porno. Maar waar het werkelijk om gaat, is dat hij niet in contact staat met zichzelf. Dat vertaalt zich vervolgens naar onaangepast gedrag. Met zijn onvolwassen poging tot verbinding creëert hij precies het tegenovergestelde: isolatie en eenzaamheid.
Beter begrip
Hoewel het voorgaande geval een uitzondering is (ik maak niet vaak mee dat excessief pornogebruik binnenshuis zich vertaalt naar grensoverschrijdend gedrag buitenshuis) staat het ook niet helemaal op zichzelf. Ik maak gevallen mee van sexting met minderjarige meisjes, prostitutiebezoek aan shemales, online zoektochten naar seks met jonge jongens. Seksuele activiteiten waar de mannen die bij mij komen zich in kunnen verliezen en achteraf van schrikken. Ze herkennen zichzelf niet in het gedrag of keuren die versie van zichzelf af.
Voor een beter begrip van seksueel overschrijdend gedrag zijn in mijn optiek in ieder geval de volgende twee zaken relevant:
1. De verleiding is de weg ernaartoe, niet het uiteindelijke gedrag zelf. Seksuele opwinding is een emotionele toestand van ‘verkokering’, een soort hyperfocus. Je bewustzijn vernauwt zich. Dat komt doordat al je aandacht wordt opgeslokt door één allesoverheersend gevoel waar je alleen maar meer van wilt. Je ziet grenzen minder scherp en laat je eerder leiden door de situatie dan dat jij zelf de situatie leidt. En het is juist die overgave die aanlokkelijk is, het loslaten van controle en beheersing, je kunnen wentelen in geilheid.
2. Het voorkomen van seksueel grensoverschrijdend gedrag houdt in dat iemand a) die grenzen kent, b) in staat is binnen die grenzen te handelen en c) er bewust voor kiest om die grenzen niet over te gaan.
Waar ligt de grens?
Het lastige aan de discussie over seksueel grensoverschrijdend gedrag is dat niet elke grens even duidelijk is. Het moge helder zijn dat seks met een minderjarige strafbaar is. Maar ga je een grens over als je ongevraagd een dickpic stuurt aan een Tinderdate die jou seksueel getinte berichten schrijft?
Wat het nog ingewikkelder maakt is dat seks juist regelmatig gaat over het opzoeken van grenzen. Seks gaat onder andere over spanning, over avontuur, over overgave aan het onbekende. Als alles zou zijn vastgelegd in regels die je vertellen wat wel en niet mag zou direct alle seksuele opwinding doven.
Er is dus een dunne lijn tussen opgaan in geilheid enerzijds en het toebrengen van schade anderzijds. De vragen die overblijven zijn: hoe weet je of je een grens van de ander overgaat? Of die van jezelf? Wanneer is het terecht om jezelf of een ander iets te verwijten?
Gezondere samenleving
Het voorbeeld van de man die in de trein porno ging kijken geeft wat mij betreft een richting aan waar we mogelijke antwoorden moeten zoeken op bovenstaande vragen. In het voorbeeld hield de man geen rekening met zijn omgeving en had hij onvoldoende inzicht in de situatie en de mogelijke consequenties voor hemzelf en voor anderen.
Als ik deze specifieke situatie veralgemeniseer naar andere gevallen van seksueel grensoverschrijdend gedrag, dan denk ik dat er drie vaardigheden zijn die de mannen in kwestie onvoldoende hebben ontwikkeld:
a) omgevingsbewustzijn (rekening houden met anderen).
b) zelfbewustzijn (je emoties en gedrag kunnen reguleren).
c) volwassenheid (weten wat voor persoon je wilt zijn en je daarin oefenen).
Gezien de verharding en polarisatie in de huidige maatschappij zou ik zelfs durven stellen dat steeds minder mensen over deze vaardigheden beschikken. Het lijkt er sterk op dat hoe meer we met elkaar communiceren in de onlinewereld, hoe meer we verleren om contact met elkaar te maken in de offlinewereld.
Als we een gezondere samenleving willen creëren waarin seksuele grenzen minder snel worden overschreden, zullen we opnieuw moeten leren luisteren. Luisteren naar de ander zodat we kunnen inschatten of die wel op ons zit te wachten. Luisteren naar onszelf zodat we een eerlijk antwoord kunnen geven op de vraag of we wel achter ons eigen gedrag kunnen staan.
Eerder verscheen op Bedmanieren een artikel over wat seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksverslaving wel en niet met elkaar te maken hebben.
Beeld: Rawpixel.com.
