Op woensdag 23 februari jl. zond EenVandaag een item uit over de vraag wat seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksverslaving met elkaar te maken hebben. De vraag komt op omdat een van de hoofdrolspelers van The Voice of Holland naar een Amerikaanse afkickkliniek is gegaan om zich te laten behandelen voor een seksverslaving. De vraag die werd gesteld was: is er een verband of wordt het gebruikt als excuus?
Seksverslaving of niet?
Het klopt dat sinds #MeToo een behoorlijk aantal mannelijke beroemdheden publiekelijk hebben toegegeven dat ze hulp nodig hadden voor hun seksverslaving. De laatste in de rij was de Amerikaanse acteur James Franco. Nog maar twee maanden geleden excuseerde hij zich voor onbetamelijk seksueel gedrag richting vrouwelijke studenten van een toneelschool waar hij lesgaf (en waarvoor twee vrouwen hem in 2019 aanklaagden). Franco verklaarde dat hij sinds 2016 in behandeling was voor een seksverslaving.
De vraag wanneer seksueel gedrag verwordt tot een seksverslaving ligt al snel op vele lippen. Het is niet dat deze vraag niet interessant is, maar als het seksueel gedrag betreft van iemand met status en/of invloed is die vraag zeker niet het meest relevant. Zo is Jeroen Rietbergen, binnen de context waarin zijn seksueel gedrag plaatsvond, een man met macht. Maar precies dat feit liet EenVandaag voor het gemak links liggen.
Seks als doel of als middel
Wanneer er sprake is van seksueel grensoverschrijdend gedrag in een situatie waarin machtsverhouding een rol speelt, is er maar één vraag relevant als je de term ‘seksverslaving’ erbij wilt halen. Die vraag is: wordt seks gebruikt als doel of als middel? Ik zal hier twee voorbeelden geven om dit te verduidelijken.
Eerste voorbeeld: seks als doel. Een machtige man die zijn wil oplegt aan een vrouw/man/minderjarige door haar/hem seks op te dringen. Doordat hij seks als doel heeft, gaat hij over de grenzen van de ander. En omdat hij macht heeft, ziet hij die grenzen niet of komt hij er gemakkelijk mee weg als hij die negeert. Toch hoeft de machtige man in kwestie dan niet per definitie een probleem met seks te hebben.
Tweede voorbeeld: seks als middel. Een machtige man die seks gebruikt om te dealen met de enorme druk die zijn publieke of energie- en aandacht slurpende functie met zich meebrengt. Hoewel ook deze man dan de seksuele grenzen van een ander kan overgaan (er is immers sprake van machtsongelijkheid), beschadigt hij mogelijk in eerste instantie zichzelf omdat hij op een niet-constructieve manier met seks (en stress) omgaat. En als zijn focus op seks zo groot wordt dat zijn privé of werk eronder lijdt, bestaat de kans dat deze man wel degelijk een problematische relatie met seks heeft.
Macht speelt een rol
Het moge duidelijk zijn dat niet elke seksverslaafde seksueel grensoverschrijdend gedrag vertoont. Net zomin is iedereen die seksueel grensoverschrijdend gedrag vertoont seksverslaafd. Daarom moeten we er juist voor oppassen dat we tussen deze twee fenomenen te veel overlap gaan zien. Want seksverslaafd of niet, er is nóóit een excuus voor seksueel geweld (Harvey Weinstein), sekshandel (Jeffrey Epstein), seks met minderjarigen (Kevin Spacey) en seksuele agressie (The Voice, Ajax, you name it).
Daarbij gaat #MeToo niet over seks, maar over macht. In alle seksuele gevallen waarin macht een rol speelt, wordt de behoefte van de ander genegeerd of ondergeschikt gemaakt. Als dit gebeurt, is er geen sprake van intimiteit en empathisch vermogen en wordt de ander beschadigd. En wat in het debat hierover nog wel eens over het hoofd wordt gezien: als er aanzien, macht en/of geld in het spel is, wordt narcistisch en egocentrisch gedrag door de agressor vaker toegestaan. Ook verschaft macht de middelen om dit gedrag langer vol te houden en op anderen af te wentelen.
De vragen die we stellen doen ertoe
De vraag moet daarom niet zijn of mensen die seksuele grenzen overschrijden ‘ziek’ zijn of een probleem hebben. De eerste en belangrijkste vraag die we met elkaar moeten onderzoeken is wat die grenzen precies zijn. Wanneer val je bedoeld of onbedoeld een ander lastig met een seksuele opmerking of handeling? Hoe weet je wanneer je de grens oversteekt van seksueel gezond naar ongezond gedrag? Maar zolang tv-items op primetime blijven inzoomen op uitzonderingen en extreme gevallen wordt het de gemiddelde mens wel heel makkelijk gemaakt om niet over zichzelf na te hoeven denken.
Dit opiniestuk is eveneens verschenen op de website van Matthijs Kruk: www.mindyoursex.nl.
Afbeeldingen: Rawpixel.
