In mijn werk als psycholoog zie ik vrijwel alleen maar mannen. Ze komen bij mij omdat seks een te grote rol is gaan spelen, en ze daar last van ondervinden. In deze column: hoewel seks van alle tijden en van alle geslachten is, is er een toenemende tendens dat met name mannen aangeven dat ze dusdanig veel bezig zijn met seks dat ze daaronder lijden. Hoe zit dat? Hebben mannen sneller een problematische relatie met seks dan vrouwen? Is er bij mannen vaker sprake van een seksverslaving?
Cijfers over seksverslaving
Seksverslaving is ‘hot’. Het woord lijkt in ieder geval steeds vaker in de reguliere media op te duiken. Zeker is in ieder geval wel dat de aanmeldingen van deze aard in de geestelijke gezondheidzorg toenemen.
Het is niet helemaal duidelijk hoeveel mensen in Nederland precies kampen met een (vermeende) seksverslaving. Er zijn wel wat cijfers bekend, maar die verschillen nogal van elkaar. Zo spreekt een GGZ-zorgstandaard voor seksverslaving uit 2018 van 2,3% van de mannen en 0,2% van de vrouwen. En uit het grootschalige Rutgers-onderzoek naar seksuele gezondheid in Nederland in 2017 kwam een getal van 23 op de 1000 mannen die blijk gaven van ‘dwangmatige seksuele verlangens’. Over vrouwen die daar overmatig last van hebben spreekt het rapport niet eens.
Dwangmatige seksuele verlangens
Als we de rekenmachine erbij pakken leren bovenstaande cijfers ons dat 126.500 mannen in Nederland (op een bevolking van 5,5 miljoen mannen in Nederland in de leeftijd van 18-70 jaar) last zouden hebben van dwangmatige seksuele verlangens. De genoemde percentages van de zorgstandaard uit 2018 laten zien dat in dat jaar 195.500 mannen zich aanmeldden met een seksverslaving, tegenover 17.400 vrouwen.
Oftewel: een man/vrouw-verdeling van 11:1. Wat natuurlijk wel past bij het heersende beeld dat vooral mannen zo gericht op seks kunnen zijn dat het een probleem wordt. Maar toch, in een vorig stuk haalde ik juist de stelling onderuit dat mannen meer door hun lust worden geregeerd dan vrouwen. Dus waarom zijn het dan toch bij uitstek mannen die hulp vragen om hun seksueel verlangen te beteugelen? Kunnen vrouwen dan niet gepreoccupeerd zijn met seks?
Verschil in pornogebruik
De meest voor de hand liggende reden voor het grotere aantal mannen met een seksverslaving zou het verschil in pornogebruik kunnen zijn. In hetzelfde Rutgers-rapport uit 2017 gaf bijvoorbeeld 71 procent van de mannen aan dat ze het afgelopen halfjaar naar porno keken, tegenover 29 procent van de vrouwen. Maar ja, dit verschil zou dan alleen een mogelijk man-vrouwverschil verklaren als het gaat om een pornoverslaving, dat maar een onderdeel is van de bredere term seksverslaving. Ook verklaart dit verschil (2½:1) bij lange na niet het veel grotere verschil (11:1) uit de GGZ-zorgstandaard.
Het is daarom waarschijnlijker dat we de verklaring voor het verschil in een andere hoek moeten zoeken. Zo blijkt het dat vrouwen, méér dan mannen, een aantal drempels ervaren om hulp in te schakelen voor seksverslaving1.
Drempels voor hulp
Veel van deze drempels zijn maatschappelijk-cultureel bepaald. Ondanks de toenemende emancipatie wordt vrouwelijke seksualiteit nog steeds snel neergezet als zondig of vies2. Daardoor voelen vrouwen zich over het algemeen sneller schuldig of beschaamd als het gaat om (veel) seks.
De gevolgen van deze seksuele dubbele moraal strekken ver. Gelukkig lijkt dit in de huidige tijd wat te veranderen, maar nog steeds bagatelliseren vrouwen (en met name jonge vrouwen) hun promiscuïteit en downsizen zij de gevolgen van hun seksueel gedrag1. Het betekent ook dat de sociale gevolgen voor een vrouw die zegt last te hebben van een seksverslaving een stuk groter zijn dan voor mannen. Uit angst voor afwijzing en ‘er niet bij horen’ zal zij óf helemaal geen hulp zoeken óf zich met een andere klacht melden bij de GGZ.
In de praktijk heb ik dit regelmatig meegemaakt. Waar mannen direct bij mij komen met een hulpvraag omtrent seksverslaving, komt dit bij vrouwen pas later in het traject naar boven. Voor hen was het aanvankelijk een stuk ‘veiliger’ om zich aan te melden met bijvoorbeeld depressieve klachten of een trauma. In beide gevallen kan dan duidelijk worden dat een vrouw seks zoekt om met die verschijnselen te dealen.
Onjuiste beeldvorming
Een laatste obstakel is dan nog dat er zowel in de media als in de hulpverlening zelf vooral over mannen wordt gesproken als het gaat om seksueel probleemgedrag. Waardoor je als vrouw van goeden huize moet komen om je met deze – kennelijk wel héél bijzondere – klacht aan te melden.
Hoewel ik mij met mijn bedrijf specifiek op mannen richt, vind ik het daarom des te belangrijker om te benadrukken dat mannen en vrouwen eerder met elkaar overeenkomen dan van elkaar verschillen. Want de huidige beeldvorming houdt juist in stand dat de vrouwen die seks gebruiken om zich beter te voelen dit minder snel bij zichzelf (h)erkennen – waardoor die groep eerder groter dan kleiner zal worden.
Tijd voor een ommekeer
Een mooie start voor een ommekeer is al gemaakt: gelukkig leven we in een tijdperk waarin gelijkwaardigheid een steeds dominantere waarde wordt. In onze patriarchale maatschappij houdt dat in dat vrouwen tegenwoordig worden aangemoedigd om hun seksuele plek op te eisen – zoals mannen dat vanzelfsprekend al eeuwen, zo niet millennia, lang doen.
Het gevolg is dat vrouwen hun seksuele verlangens, wensen en fantasieën kenbaar maken en hun eigen genot op de voorgrond zullen zetten. Maar zo zal het ook normaler worden dat sommige vrouwen seks té belangrijk zullen maken, en dat zij sneller zullen herkennen dat een focus op seks ook destructief kan werken. Een ervaring waar de mannen die ik zie al langer achter zijn.
Verslaafd aan seks én liefde
Toch valt er met name in de hulpverlening nog veel te winnen. Door het verslavende aspect van seks vooral aan mannen toe te schrijven gaan we te gemakkelijk voorbij aan de vrouwen die seks inzetten om zich beter te voelen. Niet voor niets voegde Patrick Carnes bijna veertig jaar geleden al de woorden ‘love addiction’ toe aan de term ‘seksverslaving’3. Vooral om aan te geven dat seks niet alleen een doel, maar ook een middel kon zijn.
Wat mij betreft moeten we daarom niet alleen maar spreken van een seksverslaving, maar moeten we andere woorden gebruiken om aan te geven dat zeker niet alleen mannen hier last van kunnen hebben. Misschien moeten we zelfs helemaal van het woord ‘seks’ af, en het een ‘aandachtsverslaving’ noemen. Want of je nu man of vrouw bent, ieder mens wordt graag gezien, gewaardeerd of erkend. En voor beide geslachten is seks, daten of simpelweg chatten of swipen een laagdrempelige en steeds makkelijkere manier geworden om die behoefte te vervullen.
Verwijzingen in deze column:
1Dhuffar, M. & Griffiths, M.D. (2016). Barriers to female sex addiction treatment in the UK. Journal of Behavioural Addictions, 5, 562–567.
2Ferree, M. C. (2003). Women and the web: Cybersex activity and implications. Sexual and Relational Therapy, 18(3), 385-393.
3Carnes, P. J. (2001). Out Of The Shadows (3e editie). Hazelden Information & Educational Services.
