Is het slecht om naar porno te kijken?

Regelmatig krijg ik de vraag: is het kijken van porno slecht? Of nog verstrekkender: moeten we porno verbieden? In deze column ga ik in op twee kwesties die in het gedrang komen bij het kijken naar porno: gezondheid en ethiek. 

Toename in pornogebruik

Voor mijn boek ‘Lust als last’ (2021) dook ik in de jaarcijfers van Pornhub over 2019. In dat jaar werd de grootste pornosite ter wereld 42 miljard keer bezocht. Dit komt neer op een gemiddelde van 115 miljoen keer per dag. Ter vergelijking: dit is het equivalent van de bevolking van Canada, Australië, Polen en Nederland. Die dan allemaal op een en dezelfde dag naar de site van Pornhub gaan.

Cijfers over het pornogebruik in Nederland haalde ik uit het Rutgers-rapport Seksuele gezondheid in Nederland (2017). Daaruit bleek dat 71% van de mannen tenminste 1x per maand naar porno kijkt (tegenover 30% van de vrouwen). Van de mannen die regelmatig porno kijken, kijkt ruim een kwart méér dan 1x per week. Bijna 10% van de mannen gaf aan door te gaan met porno kijken, terwijl ze zich hadden voorgenomen om te stoppen.

Let wel, deze cijfers dateren van de tijd toen niemand nog van corona of covid gehoord had. Toen we met z’n allen opgesloten zaten in onze huizen bleek dat Pornhub een toename registreerde van het aantal pornokijkers. Ook kwam in 2023 uit het Rutgers-rapport Seks onder je 25^e naar voren dat het pornogebruik onder jongeren sinds 2017 is toegenomen, met name onder meiden.  

Schadelijke gezondheidseffecten

Maar wat zeggen deze cijfers? Wat betekent het dat we met z’n allen meer naar porno gaan kijken? Klopt het dat pornografie onze mentale gezondheid aantast, en met name die van pubers met een nog niet uitontwikkeld brein? 

Om te beginnen met die laatste vraag; het lijkt erop dat naarmate jongeren meer porno kijken, ze het als meer realistisch gaan beschouwen (Klaassen, 2020). Ook blijkt dat ze dan meer gaan denken over anderen als seksobjecten, en staan ze gemiddeld positiever tegenover casual sex, dus zien ze seks eerder als consumptief genotsmiddel. Toch is het niet zozeer dat internetporno de seksuele attitudes beïnvloedt, het versterkt vooral de al bestaande. Over de vraag of het kijken van porno ons seksleven beïnvloedt schreef ik eerder al een column; dit blijkt wel mee te vallen. 

Kijken we naar de invloed van internetporno op gezondheid, dan wijzen onderzoeken naar al dan niet schadelijke effecten van excessief pornogebruik vooral op veranderingen in het brein. Die laten zien: als je veel porno kijkt, raakt je dopaminehuishouding verstoord. Dat betekent dat je beloningsysteem uit balans raakt, waardoor je continu gevoelens van verlangen kunt ervaren. Dat vertaalt zich vooral in onrust en ook leegte; omdat je blijft zoeken naar opwinding maar je je desondanks nooit vervuld voelt, want je brein blijft op zoek naar méér prikkels. En zo is niet de pornoconsument de winnaar, maar het pornoplatform: dat verdient aan de tijd die gebruikers daarop doorbrengen. 

Verbod op pornografie

Toch is gezondheid niet de enige reden waarom stemmen opgaan om de porno-industrie aan banden te leggen. De laatste jaren is gigant Pornhub meerdere malen in het nieuws gekomen na aanklachten tegen kindermisbruik en vrouwenhandel. Dit roept nog meer vragen op over pornogebruik. Is het überhaupt ethisch om naar porno te kijken? Of houd je een industrie en productieketen in stand als je dit doet?

In binnen- en buitenland pleiten critici daarom nogal eens voor een algeheel verbod op pornografie. Zo stond in het partijprogramma van de SGP bij de laatste verkiezingen dat pornografie niet bijdraagt aan een gezonde visie op seksualiteit en dat een verbod nodig is om pornoverslaving tegen te gaan. In Frankrijk ontstond er een grootschalig offensief tegen misstanden in de porno-industrie na het verschijnen van een boek van een Franse journalist die ruim een jaar lang undercover werkte op de filmsets van pornobedrijven. Door dit boek (uit 2018) kwam seksueel geweld hoog op de politieke agenda te staan.

Positieve kijk op porno

Wat nog wel eens ondersneeuwt in de discussie over de gevaren van porno zijn de positieve aspecten ervan. Pornografie is niet voor niets al zo oud als de mensheid zelf: seksueel plezier, opwinding en bevrediging vormen een onlosmakelijk onderdeel van ons mens-zijn. Er zijn dan ook legio positieve effecten van het kijken naar porno kijken: seksuele exploratie, minder schaamte over seksuele oriëntatie, meer experimenteren en open staan voor variatie, zelfacceptatie. Porno kan bijvoorbeeld best bevrijdend werken voor mensen die zich nog niet comfortabel voelen bij hun biseksualiteit of twijfelen over een sm-voorkeur.

Daar komt nog bij dat veel mensen online naar andere dingen kijken dan ze in realiteit beleven. Juist omdat we porno in relatieve anonimiteit kunnen bekijken gaat men online op zoek naar seksuele variaties die in het dagelijks leven eigenlijk niet mogen of op het randje zitten van wat we cultureel aanvaardbaar vinden. Je zou dit als beschamend of ontoelaatbaar kunnen betitelen, maar ook als een uitlaatklep voor gevoelens die men anders op een destructievere manier zou uiten. En last but not least: porno is uiteindelijk gewoon een manier om te ontspannen, zoals de televisie dat ook is.

Verantwoordelijkheid van de pornokijker

Terug naar de hoofdvraag: Is het kijken van porno slecht? Het makkelijke antwoord op die vraag is natuurlijk: nee, niet per definitie. Zolang je zelf achter je pornogebruik kan staan en het in de hand hebt, wat let je dan? Toch wordt een antwoord op die vraag wel ingewikkeld als je er met een ethische bril naar kijkt. 

Want dan is het antwoord natuurlijk: ja. Zodra je iets aanklikt waarvan je de herkomst niet weet ben je potentieel iemand die een crimineel systeem in stand houdt. De vraag wordt dan: welke verantwoordelijkheid heb je als pornogebruiker?

Daarom denk ik vooral dat de keuze of je porno kijkt iets zegt over wat voor mens je wilt zijn. Vergelijk het met onze relatie tot het eten van vlees. Je kunt ervoor kiezen weg te kijken van de vleesproductie en -industrie en te doen alsof er geen dierenleed en milieuschade is. Je kunt ervoor kiezen helemaal geen vlees meer te eten of meer geld uit te geven aan gezonder vlees van dieren die aantoonbaar beter behandeld en geslacht zijn. Welke keuze je ook maakt, met je keuze laat je zien voor wat mens je wilt zijn.

Mensvriendelijke porno

Ook op de vraag of we porno moeten verbieden kan ik kort zijn: nee. Los van het feit dat wij seksuele wezens zijn die ons maar al te graag wentelen in seksuele opwinding en daar dus altijd naar op zoek zullen blijven gaan, kan porno een prachtige manier zijn om je seksualiteit te ontdekken en om te leren gaan met schaamte die je kan voelen voor je seksuele fantasieën en verlangens.

Een pornoverbod gaat juist voorbij aan de vraag die daaraan voorafgaat: welke plek willen we dat pornografie inneemt in onze maatschappij? We moeten ontzettend goed snappen hoe de online pornowereld werkt en wat de algoritmes erachter beogen. Want de huidige porno-industrie (of eigenlijk de technologie erachter) is erop gericht om je langer op het platform te houden en je er vaker naar terug te laten keren. 

Of misschien moeten we alleen beter weten waar we mensvriendelijke porno kunnen vinden. Met een keurmerk voor legale leeftijd, vrijwillige seks en consent. Inmiddels is vrijwel iedereen bereid om een tientje per maand in te leggen voor streamingdiensten als Netflix of Spotify. Daarom hoop ik dat het over tien jaar normaal zal zijn dat we betalen voor kwalitatief hoogwaardige en wettelijk toegestane porno – graag wel zonder technologische foefjes die ons kijkgedrag willen beïnvloeden.