“Zo die staat stijf van de testosteron”, wordt er weleens gezegd als een man een kort lontje heeft. Testosteron zou ook zorgen voor mannelijkheid, dominantie en potentie. Klopt dit imago van het machohormoon wel?
Wat zijn hormonen?
Hormonen zijn signaalstoffen. Onze klieren (bijnieren, geslachtsklieren etc.) verzenden ze via onze bloedbaan. Organen met de juiste receptoren, waar het hormoon als een puzzelstukje precies op past, kunnen deze signalen ontvangen. Ons brein (de hypothalamus en hypofyse om precies te zijn) sturen op die manier allerlei lichamelijke processen aan. Onder andere je bloeddruk, suikerspiegel, stofwisseling en groei worden hierdoor geregeld. Er zijn echter ook hormonen die zorgen voor de besturing van je voortplantingsfuncties: geslachtshormonen.
Geslachtshormonen
Je testikels of eierstokken, en bijnieren maken geslachtshormonen aan. De belangrijkste geslachtshormonen zijn oestrogenen, progesteron en androgenen. Testosteron is het belangrijkste androgeen. Onder andere onze lichamelijke ontwikkeling tijdens onze puberteit, de menstruatiecyclus en zwangerschap van een vrouw, worden geregeld door een nauw samenspel van af- en toenames van geslachtshormonen. Het grote verschil is wel dat mannen vrijwel constant geslachtshormonen produceren, en dat deze productie bij vrouwen in pieken en dalen verloopt.
Slecht imago testosteron
In nazi-Duitsland probeerde men tijdens experimenten homoseksuelen te ‘genezen’ met hoge doseringen testosteron. Hoe meer van het hormoon je namelijk zou hebben, hoe ‘mannelijker’ je zou zijn. Ook wordt er weleens vanuit gegaan dat kale mannen hogere testosteronspiegels hebben en dus potenter zijn. Of deze: mensen met veel testosteron zijn ook agressiever en oorlogszuchtiger (de Kruif, 2012). Iemand met een kort lontje zou er daarom een overvloed van hebben. Al deze misvattingen blijken wetenschappelijk nergens op te zijn gebaseerd. Ze dragen bovendien bij aan het slechte imago dat deze hormonen hebben. Tijd om hier en daar wat recht te zetten.
Goedmakertjes
- Vaak wordt testosteron het mannelijke en oestrogeen het vrouwelijke geslachtshormoon genoemd. Dat is onterecht. Wist je namelijk dat vrouwen naast oestrogeen, ook gewoon testosteron aanmaken in de eierstokken en bijnier (en mannen ook oestrogeen)? Mannen hebben misschien zeven keer zoveel testosteron. Vrouwen zijn er echter veel gevoeliger voor en hebben in verhouding tien keer zoveel testosteron als oestrogeen in hun bloed. Bovendien hebben zowel mannen als vrouwen oestrogeen nodig voor de werking van testosteron.
- Zowel bij mannen als vrouwen is testosteron wel het enige hormoon dat een directe invloed heeft op seksualiteit. Het hormoon maakt je brein en lijf namelijk ontvankelijker voor seksuele prikkels. Je krijgt er dus niet spontaan zin van, noch moeite met het onderdrukken van seksuele driften. Het maakt je daardoor wel gemakkelijker opgewonden en je orgasme intenser. Zonder testosteron heb je meer seksuele prikkels nodig voor hetzelfde effect.
- Use it or lose it! Zolang je seksueel actief bent, blijft je testosteron productie aangespoord en blijf je op seksuele prikkels reageren. Als je lang geen (solo of partner-)seks hebt, komt dit productieproces op een laag pitje te staan en neemt je ontvankelijkheid voor seksuele prikkels (dus) ook af.
- Er bestaat geen aangetoonde relatie tussen testosteron en agressief gedrag. Deze samenhang is meer gebaseerd op vooroordelen over ‘het mannelijk hormoon’ en dierexperimenten, dan op de biologische werking ervan bij de mens. Het enige waar ‘testo’ vooralsnog invloed op lijkt te hebben, is de neiging om hoger op de sociale ladder te komen (Eisenegger et al., 2010). Het hormoon kan je hierin ook socialer maken (en juist niet asocialer!), als je daarmee meer status verwerft.
Signaal
De relatie tussen testosteron en (seksueel) gedrag is veel complexer dan wetenschappers vroeger dachten. Dat testosteron ‘het mannelijke machohormoon’ is, is hiermee hopelijk rechtgezet. Laat dit ook een signaal zijn, dat we geen slaaf zijn van onze hormonen.
Beeld: Rawpixel.
