Vooroordelen over gender of geaardheid

Je ging er onterecht vanuit dat de schoonmaakhulp van je buurvrouw een vrouw was. Of de behandelend arts-specialist van je vriendin een man. Je voelt je minder op je gemak in een gaybar dan in een bar met voornamelijk heteropubliek. Betrap jij jezelf weleens op vooroordelen rondom gender of geaardheid? En kom je daarvoor uit?

Onbewuste vooroordelen

Wij mensen zijn nog weleens geneigd om te denken dat we evolutionair gezien een grote voorsprong hebben op andere diersoorten. Sommige (religieuze) mensen plaatsen de mens zelfs volledig buiten de evolutie. Dit is niet geheel terecht. Ook in ons mensenbrein vinden nog veel processen onbewust plaats, net zoals bij onze naaste verwanten, de mensapen, of andere dieren. Ons brein probeert altijd toekomstige situaties te voorspellen en associaties te leggen om onze overlevingskansen te vergroten. Zo linken we bijvoorbeeld de kleur ‘rood’ aan ‘bloed’ en niet aan ‘steen’. Soms zijn die associaties echter minder functioneel. Eén van die minder onschuldige onbewuste processen betreft het hebben van vooroordelen.

Voorbeelden van zulke stereotype overtuigingen zijn: ‘vrouwen kunnen niet autorijden’, ‘Surinamers en Marokkanen zijn te lui om te werken’, of ‘homoseksuele mannen gedragen zich vrouwelijk’. Mensen zijn zich vaak niet bewust van hun vooroordelen, laat staan dat ze zich hier doorgaans over uitlaten. Betrap jij jezelf weleens op vooroordelen en praat je hier gemakkelijk over?

Kijk bijvoorbeeld eens naar onderstaand (Engels) filmpje. Had jij ‘m door?

Discriminatie

Vooroordelen kunnen voor mensen heel vervelend zijn. Vooral als ze gebruikt worden om iemand oneerlijk te behandelen. Je spreekt over discriminatie wanneer een persoon of een groep ongelijk wordt behandeld of achtergesteld ten opzichte van anderen, op basis van kenmerken die er niet toe doen in een bepaalde situatie. Dan kun je denken aan afkomst, sekse, huidskleur, seksuele voorkeur, leeftijd, religie, handicap of chronische ziekte.

Op discriminatie.nl wordt discriminatie als volgt uitgelegd: “Als iemand bijvoorbeeld wordt afgewezen voor een baan als vrachtwagenchauffeur omdat hij geen rijbewijs heeft, dan is dat volkomen terecht. Het hebben van een rijbewijs is nodig voor de baan en valt niet onder een van de genoemde kenmerken. Stel dat diegene niet wordt aangenomen, omdat hij of zij vrouw, zwart, moslim of homo is. Dan is er sprake van discriminatie.”

Onderstaand filmpje demonstreert op humoristische wijze hoe iemand onrechtvaardig behandeld kan worden op basis van kenmerken die er in die situatie niet toe doen. Daarnaast verwijst het filmpje naar de onrechtvaardige behandeling die veel vrouwen krijgen ten opzichte van mannen wanneer ze in aanraking komen met justitie. Hiervan is met name sprake nadat ze in aanraking zijn gekomen met seksueel geweld. De verantwoordelijkheid wordt in de schoenen van het slachtoffer geschoven (victim blaming), in plaats van de dader. Ook hierbij wordt dus vaak gediscrimineerd op basis van het geslacht van het slachtoffer.

Test jezelf!

Professoren van Harvard en de Universiteit van Amsterdam ontwikkelden een online taakje waarmee je jouw, vaak onbewuste, overtuigingen en voorkeuren kunt testen. Deze taak wordt ook wel de Impliciete Associatie Test genoemd (zie hier de Engelse versie). De onderzoekers gaan ervan uit dat we allemaal beschikken over onbewuste overtuigingen en voorkeuren. Daardoor discrimineren we allemaal wel een beetje. Zij wilden met deze test graag ons bewustzijn hierover vergroten. Ben jij gevoelig voor bepaalde stereotype rolverdelingen? Heb je bijvoorbeeld de impressie dat mannen carrière-minded zijn en vrouwen voor het gezin zorgen? Of heb jij onbewust een automatische voorkeur voor heteroseksuelen in vergelijking met homoseksuele mensen? Het doel van de test is niet om aan te tonen dat je ‘goed’ of ‘fout’ bent, maar om je bewust te worden van je onbewuste overtuigingen, zodat je daar eventueel iets mee kan doen.

Wat kan ik doen tegen discriminatie?

Beeld: Rawpixel