We lezen vaak dat zin in seks voorbij is als de overgang om de hoek komt kijken. Maar is dat ook echt zo? En als het zo is, moet je het dan accepteren of kan je er iets aan doen? Gastschrijver LieveLieselotte legt het uit.
De veranderingen
Tijdens de overgang verandert de hormoonhuishouding dusdanig dat het zowel mentale als fysieke veranderingen teweegbrengt. Er wordt zoveel geschreven en gesproken over opvliegers, stemmingswisselingen en het begin van een seksloos tijdperk dat het menigeen de stuipen op het lijf jaagt. Maar wat verandert er nu precies? En hoe kunnen we deze nieuwe periode in ons leven omarmen in plaats van met weerzin tegemoetzien?
Wanneer je boven de 45 jaar bent en je hebt een niet al te beste dag of je hebt het opeens zo warm dat de vlammen uit je oren komen, wordt dit al snel aan de overgang verweten. Toch is de gemiddelde leeftijd van westerse vrouwen waarop de menopauze begint 51 jaar.
Wanneer begint de overgang?
De leeftijd waarop de overgang start is sterk genetisch bepaald. De kans is groot dat jij op dezelfde leeftijd aan deze nieuwe fase begint als jouw moeder. Als je het exact wilt weten, kan het met een bloedtest nauwkeurig worden vastgesteld. Maar over het algemeen is het zo dat vrouwen boven de 40 jaar die drie keer de menstruatie overslaan, spoedig zullen beginnen aan de overgang. Een ander teken is de vermindering van vaginale vochtigheid. We kunnen de leeftijd waarop de menopauze begint niet beïnvloeden. Roken helpt in ieder geval niet. Nicotine levert een hoop gezondheidsnadelen op, waaronder de mogelijkheid tot een vervroegde overgang en versterkte overgangsklachten. Een goede reden om te stoppen dus.
Vermindering van lubricatie
Om antwoord te geven op de vraag of de overgang echt het einde van lustgevoelens betekent, duiken we in de wereld van de hormonen. Er zijn vier belangrijke oorzaken van vaginale droogte:
- Oestrogeentekort;
- Progesterontekort;
- Testosterontekort;
- Een gebrek aan seksueel opwindende stimuli.
Het verlies van seksueel verlangen, vaginale droogheid en pijn bij het vrijen komen voort uit een ingewikkeld samenspel van hormonen. Oestrogeen heeft geen directe invloed op de seksuele responsen, maar wel indirect, doordat het ervoor zorgt dat testosteron zijn werk kan doen (de productie van testosteronreceptoren is afhankelijk van oestrogeen, waardoor de hersenen gevoelig zijn voor testosteron). Ook testosteron heeft invloed op de seksualiteit; het zorgt ervoor dat je gevoelig bent voor seksuele prikkels. Als je dus (te) weinig testosteron hebt, kán je nog wel opgewonden raken, maar er zijn stevigere of meer seksuele prikkels voor nodig. Bij weinig testosteron kan het dus meer moeite kosten om opgewonden te raken of zin te krijgen. Het is echter zo dat wanneer je seksueel actief blijft, dat een positief effect heeft op je testosteronspiegel. Ook na de overgang blijven de eierstokken van de vrouw testosteron produceren. De afname van testosteron op oudere leeftijd komt vooral door niet meer seksueel actief zijn, of als gevolg van bijvoorbeeld overgewicht of medicatiegebruik.
Hulpmiddelen
Oestrogeen, progesteron en testosteron ondersteunen het ervaren van seksuele opwinding en omdat deze afnemen, kunnen de lustgevoelens ook minder worden. Maar dat hoeft zeker niet het einde van jouw seksleven te betekenen. Gelukkig zijn er veel verschillende soorten hulpmiddelen verkrijgbaar die dit tegengaan. Zo zijn er oestrogeenzalven te koop die vaginaal ingebracht moet worden en de droogheid wegnemen. Ook zijn er glijmiddelen op de markt die hetzelfde resultaat boeken. Het glijmiddel KY-gel, dat op waterbasis is, waar veel over geschreven wordt, biedt niet voor iedere vrouw dezelfde voordelen. Voor sommigen geeft deze niet lang genoeg een soepel en glad effect. Hormoonsuppletie levert voor een meerderheid van de vrouwen weer zin in seks op. Jouw huisarts of de NVSH kan je adviseren op een voor jou passende manier.
Naast al deze hulpmiddelen is het belangrijk om te bedenken dat het in de overgang meer tijd kan kosten om opgewonden te raken. Er zijn meer prikkels nodig, en bijvoorbeeld meer stimulatie van de clitoris dan je gewend was. Door seksueel actief te zijn en belonende ervaringen op te blijven doen, houd je de vlam aan. Durf te ontdekken wat nu bij jou past en wat je nodig hebt.
De natuurlijk manier
Wil je vaginale droogte liever op een natuurlijke manier tegengaan? Dan zijn er kruiden zoals zilverkaars, yamwortel, danggui, vitex agnus castus die helpen om droogte te bestrijden. Ook doet sojarijk voedsel wonderen voor sommige vrouwen, of zetpillen met vitamine E en voedsel rijk aan flavonen, dat onder andere te vinden is in uien, broccoli, appels, peren, appels en citrusfruit het grootste deel van de problemen wegneemt. Ook het doen van kegeloefeningen helpt; bij deze oefeningen worden de bekkenbodemspieren getraind, al dan niet met geishaballetjes.
Open en eerlijk
Een voordeel van de overgang is dat veel vrouwen eerlijker worden over hun seksualiteit. Dit is een mooie ontwikkeling aangezien er nog steeds een taboe rust op het bespreken van de vrouwelijke seksualiteit. Vrouwen die eerlijker en opener hun seksleven bespreken met hun partner zullen ook minder opwindingsproblemen ondervinden, juist omdat ze aan hun partner duidelijk kunnen maken wat ze wel en wat ze niet opwindend vinden. Hoe meer problemen je onder het tapijt schuift in plaats van onder de lakens deelt, hoe minder zin in seks je zult ondervinden. Dus stop met roken, ga het gesprek aan en vrees niet dat de overgang de ondergang van je seksleven zal zijn.
Rectificatie: eerder werd in dit stuk vermeld dat de afname van testosteron minder effect heeft dan vaak wordt aangenomen, en dat met name de afname van de oestrogeen en progesteron niveaus zorgt voor veranderingen op seksueel gebied. Dit is niet correct en de paragraaf ‘Vermindering van lubricatie’ hebben we aangepast. Hierbij baseerden we ons op het boek Seks! van Rik van Lunsen en Ellen Laan.
Beeld: Sharon McCutcheon on Unsplash