Soa’s zijn seksueel overdraagbare aandoeningen. Een soa zorgt niet altijd voor klachten, maar kan wel schadelijk zijn. Heb jij er weleens een gehad?
Eerder schreven we al dat je je geremd kan voelen tijdens de seks wanneer je je zorgen maakt over negatieve gevolgen, zoals het oplopen van soa’s: seksueel overdraagbare aandoeningen. We kunnen niet vaak genoeg benadrukken dat seks vooral plezierig moet zijn. Toch steken wij onze koppen niet in het zand en hebben we het dit keer over soa’s.
Wat is een soa?
Virussen en bacteriën kunnen zich nestelen in lichaamsvloeistoffen zoals bloed, sperma, voorvocht en vaginaal vocht. Tijdens onveilige seks (zonder condoom) kan de besmette lichaamsvloeistof in contact komen met ander slijmvlies en kunnen virus- of bacteriedeeltjes daarin doordringen. Dit wordt een soa, of ook wel een ‘geslachtsziekte’ genoemd. Slijmvlies is een dun roze en vochtig deel van de huid. De binnenkant van de mond, vagina, anus, eikel, penis en urinebuis bestaan allemaal uit slijmvlies. Soa’s kunnen worden overgedragen via slijmvlies tijdens vaginale, anale en orale seks zonder condoom, of door het gezamenlijk gebruik van seksspeeltjes (zonder deze tussendoor schoon te maken). Sommige soa’s zijn (ook) overdraagbaar via besmet bloed, namelijk hiv, hepatitis B en syfilis. Hiv kan (zonder de juiste medicatie en maatregelen) overdraagbaar zijn van moeder op kind tijdens de zwangerschap of borstvoeding, of via sperma of vaginaal vocht. Tot slot kunnen genitale wratten en herpes genitalis ook overgebracht worden via de vingers of mond.
Meestvoorkomende soa’s
In Nederland krijgen per jaar ruim 100.000 mensen een soa. De volgende soa’s komen het meest voor:
- Chlamydia: Onder jongeren de meest voorkomende soa in Nederland. Vaak hebben mensen deze infectie zonder dat ze klachten hebben. Je kunt last krijgen van pijn of een branderig gevoel bij het plassen, afscheiding, jeuk en bij vrouwen tussentijds bloedverlies. Na jarenlange infectie kan er schade optreden aan de vrouwelijke voortplantingsorganen met kans op onvruchtbaarheid tot gevolg.
- Genitale wratten: Deze wratjes rond de geslachtsdelen en anus komen veel voor. Onschuldig, maar vervelend. De veroorzaker van de wratten is een (HPV-)virus. Ook als je geen zichtbare wratten hebt kun je drager zijn.
- Gonorroe (druiper): Deze bacterie is erg besmettelijk en zorgt meestal voor pus-achtige afscheiding. Ook kun je last krijgen van pijn of een branderig gevoel bij het plassen, afscheiding, jeuk en bij vrouwen tussentijds bloedverlies.
- Hepatitis B: Dit is een virusinfectie van de lever. Hepatitis B is erg besmettelijk en kan blijvende schade opleveren aan de lever. De ontsteking kan onder andere zorgen voor vermoeidheid, lichte koorts, huidklachten, spier- en buikpijn, en geelzucht.
- Herpes genitalis: Het herpesvirus veroorzaakt meestal eerst een blaasje of zweertje rondom de geslachtsdelen of mond. Soms gaat dit gepaard met pijn, koorts en opgezette klieren. Na ongeveer drie weken drogen de blaasjes in. Het virus lijkt dan weg te zijn, maar een herpesaanval kan altijd opnieuw ontstaan bij verlaagde weerstand.
- Hiv/aids: Het hiv-virus zwakt de afweer af. Eén tot zes weken na het oplopen van hiv kun je klachten krijgen die lijken op een flinke griep. Dit kan één tot zes weken aanhouden. Hiv is nog niet te genezen, maar wel heel goed te behandelen met hiv-remmers. Zonder behandeling kun je uiteindelijk aids krijgen. Bij anale seks is de kans op hiv groter.
- Syfilis (Lues): Een gemene soa. Twee tot twaalf weken na besmetting ontstaan er harde pijnloze zweertjes rondom de geslachtsdelen of mond. Na twee tot drie weken verdwijnen de zweertjes en vlekjes, maar de ziekte is dan niet weg. Jarenlange infectie kan schade opleveren aan het hart, ruggenmerg, de hersenen en botten.
Minder vaak komen voor: schaamluis, shigella, schurft en trichomonas. Een nog relatief onbekende soa is mycoplasma genitalium. Deze soa veroorzaakt klachten lijkend op die van chlamydia. Het is nog onbekend in hoeverre de soa behandeld moet worden als je geen klachten heb, noch of ze blijvende schade kan opleveren. Wel is duidelijk dat deze soa resistent kan zijn tegen bepaalde antibiotica en een nieuwe super-bug dreigt te worden.
Voorkomen is beter dan genezen
Soa’s kun je dus krijgen via contact van slijmvliezen tijdens seksueel contact, sperma, vaginaal vocht en bloed. Maar wanneer heb je veilige seks?
- Je hoeft geen condoom te gebruiken wanneer jij en je vaste partner samen een soa-test hebben gedaan, geen soa hebben en geen seks met (risicovolle) anderen hebben (denk wel aan eventuele anticonceptie!);
- Onthoud wel; soa-testen richten zich op de soa’s die op dat moment actief zijn en niet op eventueel dragerschap van een soa (waarbij de soa wordt ‘gedragen’ en nog niet tot uiting is gekomen). Dus wanneer een van jullie onbewust toch drager van een soa is en deze op een onverwacht moment tot uiting komt, ben je zonder condoom niet beschermd;
- Het is veilig als je elkaar alleen streelt, zoent, knuffelt, masseert of elkaar met de hand bevredigt;
- Maak de seksspeeltjes die je samen gebruikt tussendoor schoon of doe er een condoom omheen;
- Doe een condoom om tijdens penis-in-vagina seks;
- Gebruik een condoom met voldoende glijmiddel voor anale seks;
- Gebruik bij orale seks een condoom of beflapje, en zorgt dat er geen sperma in je mond komt.
- Het gebruiken van een condoom verkleint de kans op een soa, maar biedt niet altijd 100% zekerheid. Een virus (zoals herpes) kan buiten de rand van een condoom zitten en zo toch worden overgedragen.
- Ken jezelf! Het kan onveilig zijn om drugs of alcohol te gebruiken, omdat je dan geneigd bent meer risico te nemen. Ook weten we nu dat meer extraverte mensen vaker onbeschermde seks hebben.
What to do?
Al beschermen condooms dus niet 100% tegen alle soa’s; condoomgebruik is een erg belangrijk begin. Praat erover met je sekspartner(s) en leer je wensen en grenzen bespreekbaar maken. Wist je dat er condooms in verschillende maten, diktes, smaken, kleuren en afrolmogelijkheden bestaan? Haal persoonlijk online advies bij Soaids Nederland om erachter te komen wat jullie ideale condoom is. Was je penis of vagina daarnaast op de juiste manier. Wassen met zeep is niet goed. Je slijmvliezen kunnen geïrriteerd raken en dunner worden. Beschadigde slijmvliezen vergroten je kwetsbaarheid voor soa’s. Daarnaast kun je je laten vaccineren tegen HPV en Hepatitis B.
Tot slot
Hoe eerder een soa ontdekt wordt, hoe beter. Je (huis)arts kan je meestal een helpende behandeling aanbieden. Heb je klachten, ben je gewaarschuwd of heb je onveilige seks gehad? Lees hier alles over hoe je je kunt laten testen, en eventueel behandelen, via de huisarts of GGD of de online soapoli.
Beeld: Rawpixel
